مدیرعامل سازمان عمران و توسعه حریم حرم حضرت رضا(ع) با اشاره به اینکه شناخت وضعیت موجود در اماکن متبرکه رضوی اولین گام در راه مقاوم سازی ابنیه بارگاه ملکوتی آن حضرت(ع) به شمار می‌آید، می‌گوید: برای رسیدن به این شناخت از سال ۱۳۸۰ اقدام‌های اساسی و خوبی توسط کارشناسان و مهندسان این سازمان در مجموعه اماکن متبرکه حرم مطهر رضوی انجام شده است.

«مهندس جمشید میرشاهی» ادامه می‌دهد: بررسی وضعیت پی‌ها، ستون‌ها، دیوارها، وضعیت ملات‌ها، ضخامت جرزها و... در ابنیه و اماکن حرم مطهر رضوی از جمله این اقدام‌هاست که در حقیقت یک برداشت و تحقیق میدانی از سال ۱۳۸۰ تاکنون در حرم مطهر امام رضا(ع) توسط کارشناسان این سازمان به انجام رسیده است که برای ادامه این کار در حال برنامه‌ریزی هستیم.

وی اظهار می‌دارد: تا قبل از سال ۱۳۸۰ اصطلاحاً بیوگرافی و شرح وضعیت کاملی از اماکن و ابنیه قدیمی و تاریخی حرم مطهر امام هشتم(ره) در دسترس نبود و به همین دلیل مهم‌ترین اقدام صورت گرفته از سوی مهندسان و کارشناسان این سازمان، شناخت وضعیت ساختمانی و اسکلت ابنیه موجود در صحن‌ها، بست‌ها، دیوارها، سقف‌ها، سردرب‌ها، مناره‌ها و حتی گنبد مطهر بوده است.

میرشاهی تأکید می‌کند: پس از انجام بررسی‌های لازم و شناخت وضعیت موجود، اقدام بعدی، آسیب‌شناسی نقاط ضعف ابنیه و اماکن حرم مطهر رضوی بود که به انجام رسید و بعد از آن راهکارهای استحکام بخشی و مقاوم سازی این اماکن و ابنیه مورد بررسی و مطالعه قرار گرفت.

آغاز مقاوم سازی حرم مطهر از سال ۱۳۸۲

مدیرعامل این سازمان در خصوص آغاز عملیات مقاوم سازی اماکن حرم مطهر رضوی می‌گوید: اولین موردی که نیاز بود، مقاوم سازی شود، سقف رواق دارالسیاده بود که با یک اسکلت فلزی و با انجام عملیات و اجرای بسیار مشکل در سال ۱۳۸۲ آغاز شد و پس از اتمام این عملیات، اطمینان حاصل شد که خطرات و آسیب‌های احتمالی اولیه آن از بین رفته است.

وی گفت: در این عملیات با ساخت و احداث پوسته فلزی بین دو جدار سقف رواق دارالسیاده و مقرنس‌ها و تزئینات هنری آن، نوعی اتصال و ارتباط بین این دو مجموعه به وجود آمد تا نتیجه آن استحکام و بقای تزئینات هنری موجود در سقف این رواق باشد و امیدواریم با این مقاوم سازی شاهد کاهش خطرات ناشی از آثار بلایای طبیعی و محیطی در این زمینه باشیم.

نصب حسگرهای حساس در اماکن متبرکه رضوی

وی در ادامه به دیگر اقدام‌های صورت گرفته از سوی کارشناسان و مهندسان این سازمان در زمینه استحکام بخشی و مقاوم سازی امکان و ابنیه حرم مطهر رضوی اشاره کرده و اظهار می‌دارد: اقدام بعدی نصب حسگرها (سنسورهای حساس) به منظور شناخت رفتار پی‌ها، جرزها و ستون‌های قدیمی در مجموعه رواق‌ها و صحن‌های حرم مطهر بود که طی سال‌های ۱۳۸۲ تا ۱۳۸۸ به انجام رسید و این حسگرها به تغییر مکان، تغییر فشار، تغییر جهت و... حساس بوده و اطلاعات به دست آمده از این حسگرها به یک ایستگاه مرکزی مستقر در حرم مطهر امام رضا(ع) ارسال می‌شود.

وی افزود: این اطلاعات بوسیله سیستم رایانه‌ای و تجهیزات الکترونیکی و دیجیتالی مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرد تا در صورت وقوع حوادث و اتفاقات غیرعادی و دریافت هشدارهای ارسالی، نسبت به راه حل‌های مقابله با آن‌ها اقدام شود.

وی افزود: هدف نهایی نصب این حسگرها ارسال اطلاعات به منظور اعلام خطر برای انجام اقدام‌های پیشگیرانه است و مهم‌ترین خصوصیات این ایستگاه مرکزی، دریافت و رصد همیشگی اطلاعات ارسالی از سوی حسگرهاست که توسط کارشناسان فنی مورد توجه و بررسی قرار می‌گیرد.

احداث دیوار بتنی

معاون طرح وبرنامه این سازمان در ادامه با اشاره به اینکه در بازه زمانی سال‌های ۱۳۸۲ تا ۱۳۸۸ مطالعات و عملیات مربوط به بررسی علت خمیری بودن خاک قسمت زیرین صحن انقلاب اسلامی حرم مطهر رضوی توسط کارشناسان این سازمان انجام شده است، می‌گوید: در این بررسی علت خمیری بودن خاک قسمت زیرین صحن انقلاب اسلامی بین جداره جنوبی صحن انقلاب به طرف دیواره‌های مضجع شریف حضرت رضا(ع) مورد تحقیق و دقت قرار گرفت و با احداث یک دیواره بتنی این ارتباط قطع شد.

وی گفت: به این معنی که ایجاد این دیواره بتنی به طول حدوداً برابر با طول صحن انقلاب و به قطر تقریبی بین ۲۰ تا ۶۰ سانتیمتر باعث شد تا از پیشروی خاصیت خمیری خاک زیرین(قسمت جداره جنوبی صحن انقلاب) به سمت روضه منوره و مضجع شریف رضوی (از قسمت زیرین) جلوگیری شود.

 حیدر حیدری ناظر تأکید می‌کند: در اقدام بعدی نسبت به خشک سازی خاک زیرین صحن انقلاب اسلامی فعالیت‌های لازم صورت گرفت به این معنی که برای اقدام به احداث پروژه عظیمی چون رواق دارالحجه در قسمت تحتانی صحن انقلاب اسلامی، ابتدا می‌بایست نسبت به خشک سازی خاک زیرین این صحن اقدام می‌شد و به این منظور وقتی در اثر عملیات ساختمانی به قسمت زیر کف صحن انقلاب رسیدیم با خشک سازی خاک سرداب‌های موجود شرایط برای احداث رواق دارالحجه(عج) آغاز شد که این اقدام خود نوعی مقاوم سازی و استحکام بخشی به حساب می‌آید.

مقاوم سازی سر درهای ساعت و نقاره خانه

حیدری معاون طرح و برنامه سازمان عمران و توسعه حریم حرم حضرت رضا(ع) در خصوص مقاوم سازی سردرهای ساعت و نقاره خانه در حرم مطهر امام رضا(ع) تصریح می‌کند: مقاوم سازی این دو سر در از عمق حدود ۲۵ متری زیرزمین شروع شد به این صورت که با ایجاد یک سبد بتنی که سردرهای ساعت و نقاره‌خانه را شامل می‌شود، مراحل مقاوم سازی انجام گرفت.

وی در این باره اضافه می‌کند: وزن تقریبی این سردرها از زمان احداث تاکنون حدود ۷ هزار تن است و کار مقاوم سازی آن‌ها می‌بایست در چنین گستره و وسعتی انجام می‌شد.

وی ادامه داد: ضمن اینکه در این سبد بتنی ستون‌هایی به عمق و ارتفاع ۲۵ متر پیش‌بینی شده است که اصطلاحاً از طریق تیرهای افقی و مورب بتنی به همدیگر مرتبط شده و به صورت یک سازه سبدی شکل بتنی درآمده و با دربرگیری سردر ساعت و سردر نقاره خانه (هر کدام به طور جداگانه) باعث استحکام و افزایش مقاومت و پایداری آن‌ها می‌شود.

حیدری یادآور می‌شود: در حقیقت باید گفت که زائرین هنگام عبور از رواق‌های شیخ طوسی و شیخ حرعاملی (جهت ورود به رواق دارالحجه) در واقع از داخل این سازه سبدی بتنی عبور می‌کنند که به روش بسیار مناسبی احداث و پیش‌بینی شده است.

مقاوم سازی مسجد جامع گوهرشاد

مشاور فنی این سازمان درباره استحکام بخشی مسجد جامع گوهرشاد ابراز می‌دارد: در زمان حیات تولیت فقید آستان قدس رضوی، گزارش‌های هشدار دهنده‌ای درخصوص ابنیه و ساختمان مسجد جامع گوهرشاد خدمت ایشان ارسال شد و آیت‌الله واعظ طبسی(ره) موافقت کردند، کار مقاوم سازی این مسجد موقتاً با هزینه آستان قدس رضوی انجام گیرد.

مهدی رئیسی  ادامه می‌دهد: پس از انجام تبادلات مالی با سازمان اوقاف و امور خیریه کشور، پروژه مطالعه مراحل مقاوم سازی این مسجد به یکی از شرکت‌های مطرح ایرانی در زمینه استحکام بخشی سپرده شد و به لحاظ اهمیت کار، همزمان با اعلام نتایج بررسی شده از سوی این شرکت، مراحل انجام عملیات مقاوم سازی پی‌ها و شبستان‌ها شروع شد (در سال‌های ۹۰ و ۹۱) بگونه‌ای که در سال ۱۳۹۴ مقاوم سازی تا سطح زمین مسجد به انجام رسید.

وی می‌افزاید: در سال ۱۳۹۵ و پس از انجام مذاکرات لازم با شرکت ایرانی مورد نظر، منتظر ارایه طرحی هستیم تا کار مقاوم سازی از سطح زمین به بالا در این مسجد شروع شود، البته در این زمینه مرمت‌هایی با رعایت اصل امانت انجام شده به این معنی که هیچ لطمه و آسیبی به معماری سنتی، تاریخی و قدیمی مسجد وارد نشده است و در این زمینه مرمت کاشیکاری‌ها، مرمت سنگ‌ها، مرمت گچ کاری‌ها و مرمت درهای چوبی و... با رعایت همین اصل به انجام رسیده است.

تخلیه قسمت زیرین مسجد گوهرشاد

مشاور فنی  این سازمان در پاسخ به این پرسش که آیا سطح زیرین مسجد جامع گوهرشاد مانند رواق‌های زیرین حرم مطهر رضوی خالی است، می‌گوید: در تمامی مراحل این مقاوم سازی، امکان تخلیه قسمت زیرین بست شیخ بهائی و حیاط مسجد جامع گوهرشاد فراهم شده و در حال حاضر به قسمت زیرین بست شیخ بهایی و قسمت زیرین حیاط مسجد گوهرشاد به رواق دارالمرحمه  می‌تواند، مرتبط شود و در صورت فراهم آمدن شرایط مناسب، در آینده ارتباط بین رواق دارالمرحمه (قسمت زیرین رواق امام خمینی) و قسمت زیرین صحن جمهوری اسلامی از طریق قسمت زیرین مسجد جامع گوهرشاد و قسمت زیرین بست شیخ بهایی میسر خواهد شد.

مهدی رئیسی  متذکر می‌شود: البته قسمت زیرین ایوان مقصوره و شبستان‌های مسجد گوهرشاد به حالت و وضعیت سابق مقاوم سازی شده و خالی نبوده و تخلیه نشده است.

وی درباره ابنیه و اماکن متبرکه‌ای که پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران در مجموعه حرم مطهر رضوی احداث شده است نیز خاطرنشان می‌کند: رواق‌ها، صحن‌ها، بست‌ها و... و مجموعه‌هایی که پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران در حرم مطهر امام رضا(ع) احداث شده، بگونه‌ای بوده است که از ابتدای کار و بر اساس آخرین آئین نامه مهندسی زلزله ایران و رعایت ماندگاری اماکن مقدس پیش‌بینی‌های لازم برای استحکام بخشی و مقاوم سازی آن‌ها محاسبه و انجام شده است.